Kiedy ten film pojawił się pod koniec 2018 roku w serwisie Netflix zaabsorbowany innymi produkcjami oferowanymi przez ten serwis przedkładałem seans inny moment aż dziś w dużej mierze przez przypadek ponownie natknąłem się na opowieść o życiu i dorobku artystyczno-intelektualnym polskiego artysty, a nawet więcej niż artysty.

Ekranizacja opowiada o życiu i spuściźnie Stanisława Szukalskiego z jego własnej perspektywy oraz z perspektywy bliskich przyjaciół niezwykle zafascynowanych jego osobą i twórczością, choć nie brakuje też odniesień do współczesności szczególnie w kontekście specyficznie narodowych sympatii rzeźbiarza.

Podążając za narratorami tej opowieści, jesteśmy świadkami przemiany, jakiej doświadcza Szukalski. W młodości „prawdziwy Polak” pełen narodowej agresji, antysemita oraz dogmatyczny mitoman obdarzony niezwykłym talentem i wyjątkową wyobraźnią, która czerpiąc z różnych — często, bardzo oddalonych od siebie kultur — produkowała rzeźby i rysunki, które zarówno wtedy, jak i dziś fascynowały i fascynują artystów i konsumentów sztuki.

Sztuka dla Szukalskiego była niekończącym buntem i mową, dzięki której przelewał na papier — w postaci rysunków i ilustracji — oraz na gips, drewno lub metal — w postaci rzeźb i posągów — swoje idee. Szukalski nie chciał się inspirować innymi artystami, korzystać z cudzego dorobku. Chciał być kimś, kto tworzy samemu od podstaw dlatego widać w nim — niepasujący do matryc nacjonalistycznych czy autorytarnych — indywidualizm i artystyczną niezależność.

Jedną z najważniejszych scen tej ekranizacji jest moment, kiedy artysta niezwykle mocno zawiedziony określa siebie „patriotą bez ojczyzny”. Szukalski nie tyle zrozumiał — bo zrozumienie dotyczy chyba aspektów czysto teoretycznych — ile doświadczył, czym w istocie jest antysemityzm i dziki nacjonalizm, gdy na miasto, w którym żył i pracował — Warszawę — spadały bomby adresowane przez tych, którym jeszcze kilka miesięcy wcześniej projektował monumentalne pomniki. Życie w wielokulturowej Ameryce zmieniło Polaka — czuł patriotyczny obowiązek, zarówno w stosunku do kraju, w którym się urodził — Polski — jak i do kraju, w którym żył — Ameryki. Później wstydził się dawnych antysemickich wybryków, którym folgował na łamach swojego antysemickiego pisemka wydawanego w Polsce w latach 30. ubiegłego stulecia.

Ta ideologiczna przemiana pod wpływem doświadczeń związanych z niebezpieczeństwem nacjonalizmu i „wrodzona” niechęć do komunizmu poprawnie wpisują się w liberalną linię polityczną, jaką można zaobserwować w wielu produkcjach Netflixa. Szukalskiego charakteryzował niemalże postmodernistyczny chaos. Był staroświecki, ale rozwiązły seksualnie, był nacjonalistą, jednak cenił indywidualizm, był antysemitą równie mocno co antyklerykałem, choć jego sztuka zdecydowanie nie była konserwatywna. Tam — w Ameryce — kiedy Glenn Bray rejestrował swoją kamerą historie opowiadane przez Szukalskiego, artysta nie był już tym samym człowiekiem co w latach 20. i 30. XX wieku. Był bogatszy o doświadczenie nacjonalizmu, który dziś w Polsce w plugawy sposób okupuje postać i dorobek polsko-amerykańskiego rzeźbiarza.

Film w skondensowanej formie i z dużą dozą wyrozumiałości opowiada historię tego „innego” i zapomnianego artysty wzbudzając zainteresowanie nie tylko samą osobą Szukalskiego, ale również jego myślą i jej reinterpretacją, jakiej dokonują współcześni patrioci-narodowcy. Zdecydowanie warty obejrzenia zarówno dla widza zainteresowanego sztuką, jak i widza chcącego poznać autorskie imaginarium i przemianę polskiego nacjonalisty.